Tips voor sterk woordenschatonderwijs

Woordenschatonderwijs blijft in ontwikkeling. Sinds deze blog verscheen, hebben we onder meer een online cursus en nieuwe leermiddelen ontwikkeld. Daarom delen we nu een bijgewerkte versie van deze populaire blog.

Woordenschatonderwijs is meer dan alleen woorden aanleren; het draait om actief gebruik en betekenisvolle contexten. In deze blog ontdek je praktische strategieën om de woordenschat van je leerlingen doelgericht te vergroten. Leer hoe je een taalrijke omgeving creëert, kritisch woorden kiest, de moedertaal benut, en woorden in netwerken aanbiedt. Met concrete werkvormen en de viertakt van Verhallen zorg je voor effectieve herhaling en toepassing.

Bij woordenschatonderwijs draait het niet om hoeveel woorden leerlingen leren, maar om wat ze ermee kunnen doen. Woorden leren begrijpen, gebruiken en verbinden in een betekenisvolle context is de sleutel tot effectief leren. Woorden kun je zien als bagage die je meeneemt in je eigen taalkoffer, wanneer je een nieuwe taal leert.

Wil je dat je leerlingen hun woordenschat niet alleen uitbreiden, maar de nieuwe woorden ook actief gebruiken? Veel leerkrachten merken dat leerlingen woorden moeilijk spontaan inzetten in gesprekken. Hoe zorg je ervoor dat woordenschat echt beklijft en dat je leerlingen nieuwe woorden actief gaan gebruiken? In deze blogs vind je tien tips voor sterk woordenschatonderwijs.

1. Creëer een rijke taalomgeving

Een taalrijke omgeving helpt kinderen niet alleen nieuwe woorden leren, maar laat ze ook ontdekken hoe woorden in context worden gebruikt.

✔ Integreer veel (relevante) taal in je klas of school, zoals een woordmuur, thematafels, labels, een gevarieerde klassenbibliotheek en ondersteuning op maat in de doeltaal.

✔ Lees veel voor én doe voor; denk hardop na over woorden en betekenissen (modelen).

✔ Stimuleer interactieve, betekenisvolle gesprekken waarin kinderen eigen woorden toevoegen en toepassen, bijvoorbeeld thematische taaldenkgesprekken of taalrondes.

2. Kies woorden kritisch

Niet alle woorden hoeven expliciet in een les aangeboden te worden, maar kun je juist in dagelijkse routines terug laten komen. Let op:

✔ hoogfrequente woorden die dagelijks gebruikt worden.

✔ schooltaalwoorden die belangrijk zijn voor begrijpend lezen en vakinhoudelijke lessen.

✔ woorden die leerlingen al in hun moedertaal begrijpen en daardoor snel kunnen koppelen.

✔ transparante woorden zoals telefoon, computer of muziek.

3. Werk vanuit behoefte, interesses en leefwereld

Kinderen onthouden woorden makkelijker als deze aansluiten bij hun behoeften en interesses en leefwereld. Rijke thema’s zoals het milieu, reizen door de tijd, ontdekkers en uitvinders zorgen ervoor dat de inhoud betekenisvoller is.

4. Zet de moedertaal van de leerlingen in

Het is waardevol om woorden in meerdere talen te vergelijken, zodat leerlingen sneller verbanden leggen. Zorg er wel voor dat leerlingen weten wanneer ze welke taal gebruiken en met welk doel.

Laat leerlingen niet alleen vertalen, maar woorden in betekenisvolle contexten toepassen. Werkvormen zoals luister en teken of informatie-estafette, waarin leerlingen woorden in de thuistaal en in het Nederlands mogen combineren, helpen om die balans te bewaren.

5. Maak woorden leren zo concreet mogelijk

Woorden krijgen pas echt betekenis als leerlingen ze kunnen zien, aanraken en ervaren. Maak daarom zowel de situaties als de begrippen zo concreet mogelijk zijn:

✔ Gebruik echte voorwerpen in de klas, bijvoorbeeld boodschappen of kledingstukken.

✔ Nodig iemand uit die een beroep of situatie tot leven brengt, zoals een dokter, een brandweerman of een ouder die over zijn/haar ervaring vertelt.

✔ Ga met de groep op pad. Bezoek bijvoorbeeld een supermarkt of bibliotheek, zodat woorden gekoppeld worden aan echte ervaringen.

✔ Stimuleer begrijpend lezen met authentieke teksten, zoals brieven of berichtjes van penvrienden. Dit was een werkvorm die mijn Franse NVT-leerlingen geweldig vonden!

✔ Laat leerlingen nieuwe woorden actief gebruiken tijdens verschillende situaties, zoals knutselen, zingen, wereldoriëntatie, thematische kinderboeken.

Door woorden tastbaar te maken, bouw je niet alleen aan begrip, maar ook aan zelfvertrouwen en spreekdurf. Dit vormt een ideale basis voor de volgende stap: passende ondersteuning bieden.

6. Ondersteun met visuele hulpmiddelen

Zichtbare ondersteuning helpt leerlingen om woorden beter te onthouden én actief te gebruiken. Denk aan woordkaarten, posters en thematische woordenboeken die aansluiten bij het thema in de klas.

In de webshop van de Taalkoffer vind je verschillende materialen die direct te gebruiken zijn in de les.

7. Woorden leren in netwerken

Kinderen onthouden woorden beter als ze die leren binnen een betekenisvol netwerk. Woorden staan niet op zichzelf, maar zijn met elkaar verbonden in betekenis en gebruik.

Maak die samenhang zichtbaar met woordschema’s of woordclusters, waarin leerlingen relaties ontdekken tussen begrippen (bijvoorbeeld de boom – de tak – het blad – de wortel). Je kunt leerlingen ook woorden laten koppelen aan hun thuistaal: door het Nederlandse woord te labelen met het equivalent in hun eigen taal, versterken ze de verbinding tussen talen en betekenissen.

Bij het thema ‘De natuur om ons heen’ kun je dit verder uitbouwen door woorden in verschillende contexten terug te laten komen, bijvoorbeeld:

✔ biologie: door samen zaadjes te planten (in de klas of schooltuin) en de groei bij te houden.

✔ aardrijkskunde: door verschillende landschappen te bespreken van de landen waar de leerlingen vandaan komen.

✔ kunst: door een tekening of schilderij te maken over de natuur en hierover gesprekjes te houden.

8. Oefenen, herhalen en toepassen

Woorden beklijven pas echt als leerlingen ze regelmatig horen, zien en gebruiken. Herhaling is daarom cruciaal:

✔ Laat woorden steeds opnieuw terugkomen in gesprekken, teksten, spelvormen en opdrachten.

✔ Plan regelmatig activiteiten zoals taalspelletjes met woordkaarten, bordspellen, thematische woordplaten helpen leerlingen om woorden in verschillende situaties actief toe te passen en zo hun woordenschat stap voor stap uit te breiden.

Ook hierbij kun je gebruikmaken van visuele materialen en taalspellen uit de webshop van de Taalkoffer.

9. Gebruik de viertakt: een gestructureerde aanpak

Een sterke woordenschatles bouw je stap voor stap op. De viertakt van Verhallen biedt een duidelijke structuur die zorgt voor houvast en succeservaringen bij leerlingen.

1. Voorbewerken: Introduceer nieuwe woorden in een concrete, betekenisvolle situatie. Laat leerlingen de woorden zien, horen en ervaren.

2. Semantiseren: Leg de betekenis kort en duidelijk uit op het niveau van de kinderen. Gebruik gebaren, illustraties of foto’s om de betekenis te verankeren.

   👉 Extra tip voor anderstalige leerlingen: laat de woorden in deze fase klassikaal herhalen, met uitspraak, gebaar en beeld erbij.

3. Consolideren: Laat leerlingen de woorden véél oefenen, zowel receptief als productief, zoals in spelletjes, korte opdrachten, gesprekken en taaltaken. Wissel klassikale momenten af met groepswerk en combineer oefening met plezier.

4. Controleren: Kijk of leerlingen de woorden echt begrijpen en actief kunnen gebruiken. Bedenk vooraf goed welke begrippen je op welk niveau toetst (receptief/productief) en evalueer de woorden zowel geïsoleerd als in context. Geef feedback en reflecteer met je leerlingen op de kleine én grote stappen die ze zetten.

   
   

10. Mijn favorieten voor sterk woordenschatonderwijs

📚 Woordenstroom: Uitgeverij Coutinho - Auteur: Lotte Minnema (praktische werkvormen).

📚 Hotel Hallo & Plein 16: Uitgeverij Boom - Auterus: Kim Koelewijn & Peter Schoenaerts.

📚 Babadada: Een website met meer dan vijftig basiswoorden per thema in meer dan 90 talen, ondersteund met illustraties.

📚 Beeldwoordenboeken met verschillende steuntalen: Uitgeverij van Dale

Meer leren over effectief woordenschatonderwijs?

Wil je weten hoe je de viertakt stap voor stap toepast in jouw taalklas? En hoe je zorgt voor sterk woordenschatonderwijs? In de online cursus Woordenschat in de taalklas krijg je per fase concrete ideeën, werkvormen en materialen die je direct kunt inzetten.

Werk je liever samen met je team aan een sterke aanpak van woordenschatonderwijs?

De Taalkoffer verzorgt ook praktische workshops op maat, met veel voorbeelden, oefenmomenten en inspirerende materialen voor de hele school.

Ben je op zoek naar maandelijkse inspiratie?

Abonneer je dan op de nieuwsbrief Tips van de Taalkoffer.

Αντίο! / Viszlát! / Görüşürüz! / Au revoir!

Bianca