Tips voor sterk woordenschatonderwijs

Woordenschatonderwijs is meer dan alleen woorden aanleren; het draait om actief gebruik en betekenisvolle contexten. In deze blog ontdek je praktische strategieën om de woordenschat van je leerlingen doelgericht te vergroten. Leer hoe je een taalrijke omgeving creëert, kritisch woorden kiest, de moedertaal benut, en woorden in netwerken aanbiedt. Met concrete werkvormen en de viertakt van Verhallen zorg je voor effectieve herhaling en toepassing.

Bij woordenschatonderwijs draait het niet om hoeveel woorden leerlingen leren, maar om wat ze ermee kunnen doen. Woorden leren begrijpen, gebruiken en verbinden in een betekenisvolle context is de sleutel tot effectief leren. Woorden kun je zien als bagage die je meeneemt in je "taalkoffer" wanneer je een nieuwe taal leert.

Wil je dat je leerlingen hun woordenschat niet alleen uitbreiden, maar de nieuwe woorden ook actief gebruiken? Veel leerkrachten merken dat leerlingen woorden moeilijk spontaan inzetten in gesprekken. Hoe zorg je ervoor dat woordenschat echt beklijft en dat je leerlingen nieuwe woorden actief gaan gebruiken? In deze blogs vind je acht tips voor sterk woordenschatonderwijs.

Creëer een rijke taalomgeving

Een taalrijke omgeving helpt kinderen niet alleen nieuwe woorden leren, maar laat ze ook ontdekken hoe woorden in context worden gebruikt. Dit kun je doen door:

✔ veel (relevante) taal in je klas/school te integreren, zoals een woordmuur, thematafels, labels, een gevarieerde klassenbibliotheek en ondersteuning op maat in de doeltaal.

✔ veel voor te lezen én voor te doen, waarbij je hardop nadenkt over woorden en betekenissen (modelen).

✔ interactieve betekenisvolle gesprekken aan te moedigen, waarin kinderen eigen woorden toevoegen en toepassen.

Kies woorden kritisch

Niet alle woorden hoeven expliciet in een les aangeboden te worden, maar kun je juist in dagelijkse routines terug laten komen. Kijk eens naar:

✔ hoogfrequente woorden die dagelijks gebruikt worden.

✔ schooltaalwoorden die belangrijk zijn voor begrijpend lezen en het leren van vakken. ✔ woorden die leerlingen al in hun moedertaal begrijpen en daardoor snel gekoppeld kunnen worden.

✔ transparante woorden zoals "telefoon", "computer" of "muziek".

Werk vanuit behoefte, interesses en leefwereld

Kinderen onthouden woorden makkelijker als deze aansluiten bij hun behoeften en interesses. Rijke thema’s zoals het milieu, reizen door de tijd, ontdekkers en uitvinders zorgen ervoor dat de inhoud ervan betekenisvoller is.

Zet de moedertaal van de leerlingen in

Het is waardevol om woorden in meerdere talen te vergelijken, zodat leerlingen sneller verbanden leggen. Maar let op: zorg ervoor dat leerlingen weten wanneer ze welke taal gebruiken en met welk doel.

Zorg ervoor dat leerlingen niet alleen aan het vertalen zijn, maar de woorden in betekenisvolle contexten leren toepassen. Werkvormen zoals woordtekeningen of woordclusters waarin leerlingen woorden in de thuistaal en in het Nederlands mogen combineren, helpen om deze balans te bewaren.

Maak gebruik van concreet materiaal en betekenisvolle situaties

Woorden worden pas echt betekenisvol als je ze koppelt aan concreet materiaal en authentieke situaties:

✔ Gebruik concreet materiaal zoals voorwerpen, woordkaarten, posters en woordenschatbladen.

✔ Laat leerlingen woorden ervaren in situaties zoals het uitvoeren van een recept of het voorbereiden van een excursie.

✔ Stimuleer begrijpend lezen met authentieke teksten, zoals brieven of berichtjes van penvrienden – een werkvorm die mijn Franse leerlingen geweldig vonden!

Je creëert daarmee ook een gevoel van zelfvertrouwen en competentie. Hierover meer in een van mijn volgende blogs...

Woorden leren in netwerken

Kinderen onthouden woorden beter als ze die leren binnen een betekenisvol netwerk. Bij het thema 'de natuur om ons heen' kun je niet alleen woorden als ‘boom’, 'regen' en ‘groeien’ aanbieden, maar deze ook in andere lessen verwerken, bijvoorbeeld:

✔ door samen zaadjes te planten (in klas of schooltuin) en de groei bij te houden.

✔ door verschillende landschappen te bespreken van de landen waar de leerlingen vandaan komen.

✔ door een tekening of schilderij te maken over de natuur en hierover gesprekjes te houden.

Oefenen, herhalen en toepassen

Herhaling is cruciaal. Zorg ervoor dat woorden regelmatig terugkomen, zowel passief als actief. Werkvormen zoals woordwebben, rollenspellen, taaltaken en spelletjes helpen leerlingen om woorden in verschillende situaties toe te passen.

Gebruik de viertakt: een gestructureerde aanpak

Een effectieve manier om woordenschatonderwijs op te bouwen, is de viertakt van Verhallen:

Voorbewerken: Maak leerlingen nieuwsgierig en introduceer nieuwe woorden.
Semantiseren: Leg betekenis uit met voorbeelden en context.
Consolideren: Laat kinderen veel oefenen en herhalen.
Controleren: Toets of leerlingen de woorden begrijpen en gebruiken.

Mijn favorieten voor woordenschatonderwijs

📚 Woordenstroom – Lotte Minnema (praktische werkvormen).

📚 Hotel Hallo & Plein 16 – Kim Koelewijn & Peter Schoenaerts (woordenschatpakketten).

📚 Babadada – een website met meer dan vijftig basiswoorden per thema in meer dan 90 talen, ondersteund met illustraties.

Meer leren over effectief woordenschatonderwijs?

Wil je nóg meer praktische tips en inspiratie? Meld je dan aan voor mijn online workshop Werken aan woordenschat op 13 februari 2025, waarin je leert hoe je woordenschatonderwijs effectief en motiverend kunt aanpakken.

Deze workshop wordt niet meer als online workshop gegeven, maar is wél te boeken voor scholenteams. Wil je met jouw team aan de slag met woordenschat? Neem contact op voor een workshop op maat!

👉 Meer informatie over de workshop voor scholenteams

Ben je op zoek naar maandelijkse inspiratie? Abonneer je op de nieuwsbrief Tips van de Taalkoffer.

Αντίο! / Viszlát! / Görüşürüz! / Au revoir!

Bianca