Van welkom naar meedoen: inclusief taalbeleid voor nieuwkomers in de reguliere school

Steeds meer scholen in Nederland en Vlaanderen ontvangen leerlingen die pas kort in het land zijn. Sommige kinderen hebben een jaar nieuwkomersonderwijs gevolgd, anderen stappen direct vanuit het buitenland een lokaal binnen waar ze niemand kennen en de taal nauwelijks begrijpen.

De eerste weken zijn belangrijk. Hoe goed een leerling kan landen, hangt samen met de schoolcultuur, maar ook met factoren buiten de school, zoals de thuissituatie, eerdere onderwijservaringen en persoonlijke veerkracht.

Veel scholen willen nieuwkomers niet alleen welkom heten, maar ook duurzaam laten meedoen, en dat vraagt om een gezamenlijke, doordachte aanpak en een helder taalbeleid voor nieuwkomers. Wie investeert in duidelijkheid, voorspelbaarheid en taalbewuste routines, merkt dat ook veel andere leerlingen daarvan profiteren. Leerlingen voelen zich zekerder, begrijpen meer en doen actiever mee.

Waarom welkom alleen niet genoeg is

De meeste scholen doen hun uiterste best om nieuwe leerlingen warm te ontvangen. Er is een taalmaatje, een welkomstboekje, soms extra NT2-tijd. Toch blijft het vaak zoeken naar houvast. De begeleiding hangt af van de ervaring en creativiteit van individuele leerkrachten.

Op scholen waar het team samenwerkt vanuit dezelfde routines, zie je iets anders gebeuren. Daar ontstaat rust: iedereen weet wat er nodig is om meertalige leerlingen te begeleiden, en leerlingen weten wat ze kunnen verwachten. Dat is precies wat een goed taalbeleid mogelijk maakt. Het beschrijft niet alleen wat je doet, maar ook waarom en dat maakt het duurzaam.

Meertaligheid als kracht

Soms leeft nog het idee dat thuistalen het Nederlands in de weg staan. Onderzoek laat al jaren zien dat het tegendeel waar is. Bosch & Welie (2024) beschrijven hoe leerlingen die hun thuistaal actief mogen gebruiken beter scoren op leesvaardigheid. Ook Agirdag en Duarte tonen aan dat meertaligheid juist taalbewustzijn, motivatie en identiteit versterkt.

Ook de Onderwijsraad (2025) benadrukt in het advies Talige diversiteit benutten dat het onderwijs beter gebruik kan maken van de verschillende talen die leerlingen meebrengen. Talige diversiteit komt álle leerlingen ten goede wanneer scholen er kundig mee omgaan. Thuistalen kunnen helpen om sneller en beter Nederlands te leren, en erkenning van die talen draagt bij aan welbevinden en betrokkenheid.

De raad adviseert daarom om talige diversiteit een vaste plaats te geven in het schoolbeleid.

Motivatie: kleine stappen, groot effect

Taal leren is niet alleen een kwestie van uitleggen en oefenen. Het vraagt lef, geduld en positieve ervaringen. De drie basisbehoeften uit de zelfdeterminatietheorie (relatie, competentie en autonomie) spelen daarbij een grote rol.

Leerlingen groeien als ze merken dat ze erbij horen, dat ze iets kunnen en dat hun keuzes ertoe doen. Een kleine succeservaring, bijvoorbeeld zelfstandig een taak afronden of samenwerken met een klasgenoot, kan al veel betekenen. Zeker voor leerlingen die dagelijks merken wat ze nog niet kunnen, is erkenning en vertrouwen essentieel.

Waar het vaak vastloopt

Veel scholen investeren in aparte NT2-lessen of extra ondersteuning buiten de klas. Dat lijkt logisch, maar het echte leren gebeurt in de groep, in interactie met klasgenoten. Als taalontwikkeling vooral bij de taalspecialist of een andere ondersteuner ligt, verdwijnt die verbinding met het dagelijks onderwijs.

Daarnaast ontbreekt op veel plekken nog een gedeelde visie: Hoe begeleiden we meertalige leerlingen? Hoe gebruiken we scaffolding in onze lessen? Hoe maken we de thuistalen zichtbaar in de school?

Een duidelijk taalbeleid waarin nieuwkomers én meertaligheid bewust zijn opgenomen, zorgt dat deze vragen niet telkens opnieuw hoeven te worden gesteld. Het biedt richting en houvast, en voorkomt dat iedereen het wiel opnieuw moet uitvinden.

Van visie naar praktijk: taalbeleid voor nieuwkomers en meertalige leerlingen

De kracht van taalbeleid zit niet op papier, maar in de praktijk van alledag. Een beleidsplan krijgt betekenis wanneer de visie van de school zichtbaar wordt in hoe leraren lesgeven, samenwerken en met leerlingen communiceren. Daarbij gaat het om meer dan losse initiatieven: het vraagt om samenhang tussen wat er in de klas gebeurt en wat er in team- en beleidsafspraken is vastgelegd.

Een sterk taalbeleid verbindt drie lagen:

1. Visie: waarom meertaligheid en taalgerichtheid belangrijk zijn.

2. Didactiek: hoe die visie zichtbaar wordt in de lespraktijk, bijvoorbeeld via taalgericht vakonderwijs.

3. Organisatie: hoe afspraken en structuren zorgen dat het ook vol te houden is.

In scholen waar dit goed lukt, ontstaat rust en duidelijkheid. Er is minder ruis, meer eigenaarschap en meer gelijke kansen. Dat is de kern van inclusief en effectief onderwijs.

De Taalkoffer als partner in beleid en praktijk

De Taalkoffer helpt scholen om hun visie op taal en meertaligheid om te zetten in een gedragen beleid en/of het trainen van het team. We ondersteunen scholen bij het verbinden van visie en praktijk; met oog voor wat er al werkt, en met ruimte voor de context van de school of organisatie.

Sterk talenonderwijs begint bij gezamenlijke afspraken, gedragen door het hele team. Geen losse projecten, maar een duurzame lijn van welkom naar meedoen.

Wil je sparren over hoe dat eruit kan zien op jouw school? Plan gerust een overleg om te bespreken wat jullie vragen zijn en hoe we daarbij kunnen helpen.

maak een afspraak

Over de auteur

Bianca Versteeg is NT2/NVT-expert en oprichter van de Taalkoffer. Ze begeleidt scholen in Nederland, Vlaanderen en het Caribisch gebied bij het ontwikkelen van taalbeleid, didactische aanpak, leerlijnen en lesmateriaal. Met meer dan 30 jaar ervaring als leerkracht, trainer en beleidsadviseur helpt ze teams om visie en praktijk duurzaam te verbinden.

Meer lezen?

• Bosch, J. & Welie, C. (2024). Investeren in meertaligheid is goed voor Nederlandse leesvaardigheid. Sociale vraagstukken.

• Blansefloer Coudenys, Graziela Dekeyser, Noel Clycq & Orhan Agirdag: The impact of part-time community education on the academic achievement of minoritised pupils: evidence from Flanders, Oxford Review of Education, DOI: 10.1080/03054985.2025.2539393

• Onderwijsraad (2025). Talige diversiteit benutten. Den Haag

• Centrum voor Taal en Onderwijs (2016). Eerste hulp bij anderstalige nieuwkomers – Lager onderwijs.

• Centrum voor Taal en Onderwijs (2016). Takenwijzer Anderstalige nieuwkomers basisonderwijs.

• Kris van den Branden en Marieke Vanbuel (2024) Taal in de basisschool, uitgeverij Pelckmans